Ooit een liedje gespeeld dat niet in 440 Hz is? En wat betekent dat eigenlijk?
Scenario: Je wil meespelen met een van je favoriete opnames. Je hebt je gitaar of ukelele al gestemd, of je bent achter de piano gaan zitten. Het akkoordenschema ligt voor je en vormt geen uitdaging. Met andere woorden: je bent klaar om te jammen!
Je zet je favoriete plaat op en begint mee te spelen. Maar… er lijkt iets mis. Tijdens het meejammen met het origineel voelt het alsof je instrument niet goed gestemd is of dat de akkoorden niet kloppen. Wanneer je het akkoordenschema en je stemming controleert lijkt alles te kloppen. Klinkt dit bekend? Zo ja, wat is dan het probleem?
Een standaard van 440 Hz voor de A4 noot
Hier is een beetje theorie. De toonhoogte (frequentie) van 440 Hz wordt beschouwd als de standaardfrequentie voor de A4 noot, dat is de A noot die zich in hetzelfde octaaf bevindt als de middelste C op de piano. De A4 toon van 440 Hz is de standaardstemming voor muziekinstrumenten, zoals gitaar, ukelele, piano en viool. In de standaardstemming zijn de frequenties van andere noten berekend op basis van de 440 Hz voor de A4. De B4 bijvoorbeeld is 493,88 Hz.
Wanneer je jouw gitaar of ukelele stemt met een stemapparaat dan is deze stemming gebaseerd op de A4 van 440 Hz. Soms zie je “440 Hz” op het scherm van het stemapparaat. Bij sommige stemapparaten kun je deze frequentie aanpassen.
Liedjes die niet in 440 Hz zijn opgenomen
En stel je nu eens voor dat er opnames zijn van liedjes die niet in 440 Hz zijn, maar in lagere of hogere toonhoogtes! Daarom wekt het meespelen op deze opnamen de indruk dat je instrument (afgestemd op 440 Hz) vals is.
De redenen waarom liedjes niet in 440 Hz staan
We kunnen verschillende redenen bedenken waarom je favoriete liedje in een andere stemming zou kunnen zijn dan 440 Hz.
- Tijdens het opnemen van een album in een studio stemmen muzikanten hun instrumenten misschien op een vleugel die daar staat, omdat ze deze gebruiken in hun liedjes. Als de vleugel niet op 440 Hz is gestemd, maar hoger of lager, dan wordt het hele nummer opgenomen in een andere stemming dan 440 Hz.
- Een artistieke beslissing van de bandleiders om hun gitaar of ukelele hoger of lager te stemmen dan 440 Hz, omdat het instrument volgens hen dan mooier klinkt. De rest van de band stemt dus hun instrumenten op dezelfde toonhoogte.
- Opnamen die in de goede oude tijd werden gemaakt, konden tijdens het masteringproces op andere frequenties dan 440 Hz worden gestemd. Als een opname om de een of andere reden met een iets hogere snelheid is gemasterd dan oorspronkelijk was opgenomen, wordt de toonhoogte van de geluidsgolf van het nummer hoger dan 440 Hz. Als het nummer is gemasterd met een lagere snelheid dan het origineel, zal de toonhoogte van de geluidsgolf van het nummer lager zijn dan 440 Hz.
- Het is ook goed om te onthouden dat LP’s beperkte ruimte hebben. Als een liedje langer was dan de resterende ruimte op het vinyl, kon het nummer kunstmatig wat worden versneld om het korter te maken zodat het alsnog op de plaat zou passen.
Natuurlijk beweren wij niet dat dit een volledige lijst is. Misschien zijn er nog andere redenen. Dit zijn slechts onze veronderstellingen, onderbouwd door wat historische kennis.
Goed, maar wat kunnen we doen om eindelijk mee te kunnen spelen met liedjes die een afwijkende stemming hebben??
Hoe speel ik een nummer dat niet in de standaardstemming staat?
Om je favoriete liedje te kunnen meespelen dat niet in 440 Hz staat, moet je je instrument opnieuw stemmen, als dat mogelijk is.
Het eerste wat je moet weten is de frequentie van het liedje. Bijvoorbeeld, het liedje is gestemd in 445 Hz.
Elektrische piano vs. akoestische piano
Op sommige elektrische piano’s kun je de frequentie instellen en gelijk beginnen met jammen. Zo simpel is het. Lees zorgvuldig de handleiding van je model door om erachter te komen of het mogelijk is om de frequentie te veranderen.
Voor akoestische piano’s is het moeilijker om de toonhoogte van de snaren te veranderen, aangezien dit een herstemming van alle snaren van het instrument betekent en dat is hele specifieke kennis. Denk twee keer na of het wel de moeite waard is om dit te doen, als je maar een paar liedjes speelt die niet in de standaard frequentie zijn gestemd.
Gitaar en ukelele
Als je een gitaar of ukelele speelt, dan moet je jouw stemapparaat op de gewenste frequentie zetten. Met de meeste stemapparaten kun je de frequentie naar boven of naar beneden afstellen. In ons voorbeeld hieronder moeten we de tuner instellen op 445 Hz.
Met het stemapparaat nu afgesteld op de gewenste frequentie, begin je met het stemmen van elke snaar door de stempinnen omhoog of omlaag te draaien, volgens de indicatie van het stemapparaat.
Als de nieuwe frequentie (toonhoogte) hoger is dan 440 Hz, dan moet je de spanning van de snaren verhogen. Als de nieuwe frequentie lager is dan 440 Hz, dan moet je de spanning verminderen. Lees meer over hoe je een gitaar stemt in ons artikel daarover.
We hopen dat dit artikel je enig inzicht heeft gegeven in waarom het meespelen met je favoriete opnamen vals kan klinken, zelfs als je instrument gestemd is op basis van een A4 van 440 Hz.