Vorige maand was Neerlands favoriete oorwurm, Monsieur Cannibale, in het nieuws. Het levenslied van de Efteling wordt op repeat gezet in de IJ-passage op Amsterdam Centraal station om slapende en ‘hangende’ mensen te verjagen (wat overigens best goed werkt). Als tegenlicht werd al vrij snel op Facebook het event ‘Dansen op Efteling-muziek op Amsterdam Centraal Station’ aangemaakt. Binnen no-time stonden ruim 600 mensen op Attending en nog eens 4000 op Interested. Hoe kan het dat een bepaald geluid voor de ene persoon ontzettend irritant is, maar voor de ander als muziek in de oren klinkt?
Muziek als interventie
Muziek in de openbare ruimte wordt al langer gebruikt als interventie om menselijk gedrag te beïnvloeden. Een ander voorbeeld hiervan is een project in Brighton, waar onderzoekers agressief gedrag in een problematisch uitgaansgebied hebben weten te verminderen door ambient muziek af te spelen. Door muziek slim in te zetten kunnen we dus het gedrag van mensen beïnvloeden.
Soundscapes
Zodra muziek wordt toegevoegd aan de openbare ruimte, wordt het onderdeel van de aanwezige soundscape, het geluidslandschap. Omdat iedereen geluid anders ervaart, beschrijven we soundscapes in termen van beleving. Meestal worden daar twee dimensies voor gebruikt: pleasantness & eventfulness. Met andere woorden: vinden mensen het prettig of onprettig? En gebeurt er veel of weinig? Ergens in het midden ligt het spanningsveld tussen ergernis en genieten.
Gamechangers
Er zijn een aantal factoren die onze beleving van geluid beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn:
– Gevoel van veiligheid (stelt het geluid je oermensbrein gerust, of krijg je er juist een unheimisch gevoel van?).
– Mate van controle (hoe meer controle je over geluid hebt, hoe prettiger we het vinden).
– Huidige gemoedstoestand (met het verkeerde been uit bed gestapt? Dan is alles irritant).
– Toewijzing van aandacht (kies je er zelf voor om naar een geluid te luisteren, of wordt je aandacht –ongewenst- opgeëist?).
– Mate van geschiktheid (past het geluid bij wat je op dit moment wilt ondernemen? Bijvoorbeeld dansen of juist slapen).
– De sociaalhistorische context (past het geluid bij de plek, of heb je er misschien goede herinneringen aan?).
– Complexiteit (hoe complexer de soundscape, hoe moeilijker te verteren. Denk bijvoorbeeld aan het Helikopter-Streichquartett van Karlheinz Stockhausen).
– Affordances (een soundscape die veel leuke interactiemogelijkheden biedt, wordt vaak als prettiger ervaren).
Al deze (en meer) factoren beïnvloeden de beleving van een geluidslandschap. En dan laten we het hele multi-sensorische aspect van beleving nog achterwege! Wist je bijvoorbeeld eten het lekkerst smaakt wanneer je naar jazz of klassieke muziek luistert? Zelfs wanneer je een grote rock of hiphop fan bent? En dat te veel herrie je smaakbeleving negatief beïnvloed? Volgende keer als je schoonmoeder komt eten, dus zachtjes een plaat van Miles Davis opzetten!
Hangouderen
Wat de IJ-tunnel betreft is Monsieur Cannibale, bewust of onbewust, heel slim gekozen. Omdat het een oorwurm is, moét je er wel naar luisteren en wordt je aandacht dus ongewenst opgeëist. Bovendien is dit specifieke nummer niet heel geschikt om bij te slapen en de jongeren die er willen hangen hebben geen controle meer over de situatie. Voor andere mensen werkt het lied juist heel nostalgisch, dus wie weet zitten er daar over een tijdje allemaal hangouderen!
Kirsten van den Bosch, SoundAppraisel. foto: Pepijn van den Broeke
Kirsten van den Bosch is gepromoveerd wetenschapper op het gebied van auditieve perceptie van alledaagse geluidslandschappen. Sinds kort is ze voltijd ondernemer als CEO van SoundAppraisal.
Speel mee met de beste oorwurmen
Kylie Minogue – Can’t get you out of my head
Journey – Don’t stop believing