Improvisatie is een belangrijk en creatief onderdeel in het proces van muziek maken. Waarschijnlijk heb je deze term al eens gehoord.
Wat betekent improvisatie in muziek?
Improvisatie is het creëren van muziek op je instrument zonder voorbereiding, oftewel on the spot. Een improvisatie is een muzikale weerspiegeling van het gevoel van de muzikant of de muzikale reactie van de muzikant op dat moment. Bij dit magische proces kan één muzikant of de hele band betrokken zijn.
Het lijkt misschien alsof muzikanten in improvisatie vrij zijn om te spelen wat ze willen. Echter, om dit niveau van “vrijheid” te bereiken heb je veel oefening op je instrument nodig en een diep begrip van muzikale context.
Het fenomeen improvisatie komt voor in heel veel muziekgenres. Lees verder om de verschillende soorten improvisatie te leren kennen.
Types improvisatie in muziek
Improvisatie is een breed begrip in de muziek. Simpel gezegd zijn er twee soorten improvisatie die je kunt tegenkomen in de hedendaagse muziek: improvisatie op akkoordwisselingen en vrije improvisatie.
Improvisatie op akkoordwisselingen
Deze vorm van improvisatie is typisch voor alle soorten jazz, alle soorten rockmuziek en sommige volksmuziek. Wanneer een solist in een bepaald deel van een nummer spontaan een nieuwe melodie creëert gebeurt dit over een akkoordprogressie binnen een nummer.
Het is de moeite waard om te vermelden dat voordat je een melodie spontaan kan creëren, je de akkoordwisselingen van een nummer goed moet kennen om te weten welke noten (toonladders of modi) je kan gebruiken voor de improvisatie. Door steeds opnieuw te improviseren op bepaalde nummers vinden muzikanten vaak hun favoriete frases of licks die ze gebruiken in dezelfde akkoordenschema’s in verschillende nummers.
Moderne muziek zit vol met voorbeelden van dit soort improvisatie. Hier twee bekende voorbeelden uit de muziekgeschiedenis.
Het eerste voorbeeld is het classic rock-meesterwerk Stairway to Heaven van Led Zeppelin van het album Led Zeppelin IV (1971). Luister naar Jimmy Page’s gitaarsolo die begint op 05:55. Veel gitaristen leren deze klassieke solo uit hun hoofd, maar hij is waarschijnlijk begonnen als improvisatie en tijdens live-optredens wist Jimmy Page er altijd nieuwe licks en frases aan toe te voegen.
Een ander voorbeeld is de jazzklassieker Giant Steps van John Coltrane, afkomstig van het het gelijknamige album uit 1960. Het is een van de moeilijkste akkoordenschema’s in jazz- en improvisatiemuziek. Luister maar naar John Coltrane’s solo die begint op 00:25. Het akkoordenschema herhaald zich telkens, maar Coltrane improviseert constant nieuwe melodieën. Tegenwoordig is het een klassiek voorbeeld en een eindeloze inspiratiebron voor allerlei muzikanten.
Vrije improvisatie
We hebben het over vrije improvisatie wanneer een muzikant of de hele band nieuwe muziek maakt zonder van tevoren de harmonie of de melodie voor dit stuk te kennen.
Dit is een spannende reis voor zowel muzikanten als luisteraars.
Voorbeelden van de de vrije improvisatie zijn:
Ornette Coleman’s Free Jazz: A Collective Improvisation (1961).
Shelly Mane’s stuk Abstract N1 van het album The three and the Two (1954).
Hoe leer ik improviseren?
Een goede tip voor iedereen die zijn of haar improvisatievaardigheden wil verbeteren: luister naar veel improvisatiemeesters! Daarnaast is het cruciaal om je instrument elke dag beter te leren kennen en je muzikale kennis onder de knie te krijgen.
Een belangrijke vaardigheid voor improvisatie is het kunnen horen van je muzikale ideeën in je hoofd voordat je ze daadwerkelijk speelt. En om vervolgens je ideeën te verbinden met je instrument. Op deze manier verken je het instrument en train je jezelf om te spelen wat je hoort.