Gibson Les Paul – Een geschiedenisles met Kirill Dumchenko

De sound van de beroemde Gibson Les Paul-gitaar vormt het hart van genres als blues, country, rockabilly, hardrock en metal. Dit iconische instrument is verantwoordelijk voor de revolutie in het universum van de elektrische gitaar. We spraken met ons muzikale wunderkind en gitaarkenner Kirill Dumchenko over dit legendarische instrument.

Laten we een artikel schrijven over de Gibson Les Paul, stelde ik mijn collega Kirill Dumchenko voor. Hij is de man met wie ik urenlang schrijf en brainstorm aan onze blogs en artikelen over muziektheorie, zoals de Songs Explained-serie. Kirill is een wandelende encyclopedie als het gaat om muziektheorie, componeren en – zo blijkt – gitaren. “Dat is een heel gaaf idee!”, antwoordde hij meteen. Geweldig, maar kennen we een expert op dit gebied die we kunnen interviewen? Met een klein glimlachje: “Ik.”

Dus hier heb je het dan, twee gitaarnerds die praten over een van de meest iconische instrumenten in de moderne muziek. Naast het feit dat Slash, Jimmy Page en Randy Rhoads op de Gibson Les Paul speelden wist ik weinig over deze gitaar. Tijdens mijn twee uur durende interview met Kirill leerde ik dat dit instrument een gamechanger blijkt te zijn. Het verhaal is als geen ander. Het kenmerkt zich door rauwheid, tegenslag en een onverwachte twist. 

Lester Paul

“Als mensen me ontmoeten zijn ze vaak verrast dat ik nog leef en dat ik geen gitaar ben”, lacht Kirill terwijl hij de legendarische Lester Paul citeert. “In het begin van de jaren 50 wilde Gibson een gitaar maken die hen kon helpen om te concurreren met hun rivaal Fender. De gitaarfabrikant wilde een instrument aanbieden dat de markt nog nooit eerder had gezien. Hiervoor schakelde Gibson-chef Ted McCarthy een expert in om het bedrijf te helpen: gitarist Lester Paul.” 

Kirill legt uit dat Paul een allround muzikant was met een achtergrond in jazz, country en rockabilly. Gibson vroeg hem te helpen bij het bedenken van een model dat de oudere klanten meer zou aanspreken. Iets waar je de stijlen waar Paul beroemd om was op kon spelen. Zo begon gitaarbaas Lester – toentertijd 37 jaar – zijn perfecte instrument te schetsen. Hiermee is hij de allereerste muzikant die zijn eigen op maat gemaakte elektrische gitaar, of een ‘signature gitaar’ zoals we die nu noemen, op de markt bracht.  

Gibson Les Paul

“Het verhaal van de Gibson Les Paul is in vele opzichten grappig”, zegt Kirill. “De gitaarbouwer vroeg een getalenteerde man om advies en uiteindelijk werden de meeste van zijn ideeën afgewezen.” Wat bleef was: de massieve mahoniehouten single cutaway body; de set-in gitaarnek, die zorgt voor de sustain waar Les Paul modellen beroemd om zijn; en de P-90 pickups, die het geluid van de gitaar vetter maken. Later werden de P-90’s vervangen door humbucker pickups, maar daarover later meer.

Wat dacht je van de Goldtop, vroeg ik aan mijn collega. “Dat was ook Les Paul’s idee.” Waarom goud? “Om compleet anders te zijn dan Fender natuurlijk. Het instrument moest echt shinen tijdens zijn debuut in 1952 op het podium van het Paramount Theater samen met zijn schepper Lester Paul.”

De grote vraag is, heeft deze strategie gewerkt? De Les Paul zoals we die kennen is vooral gebruikt door rebellen en niet het oudere publiek waar Gibson zich op richtte. “Dat is helemaal waar”, beaamt Kirill. “Na de Goldtop bracht Gibson een paar variaties van het Les Paul-model uit, zoals de Custom uit 1953. De gitaar kreeg al snel de bijnaam Black Beauty vanwege zijn zwarte body en gouden hardware.” Kirill legt uit dat alle Les Paul modellen tot 1957 waren uitgerust met P-90 pickups. Dit zijn iets grotere pickups dan Fender, maar nog steeds single coils. Dit alles veranderde in 1955.

Karakteristiek geluid

“In 1955 was er een geluidstechnicus genaamd Seth Lover die dacht dat het een cool idee zou zijn om twee single coil-elementen te combineren tot een grotere pick-up om the hum die single coils hebben te reduceren. Hij noemde het de humbucker. Dit nieuwe element veranderde het geluid van de elektrische gitaar voorgoed.”  Volgens onze expert was het geluid van de humbucker dikker, voller en breder dan een single coil. Gibson omarmde het nieuwe element en bouwde het vanaf 1957 in alle Les Paul-modellen.

“De sustain in combinatie met de volle sound van de humbuckers zijn het kenmerkende geluid dat we nu associëren met de Gibson Les Paul. Maar zoals ik al zei, was dit niet altijd het geval.” Kirill lacht. “Cool toch, wat we nu als standaard beschouwen was ooit een wild experiment.”  

De Gouden Eeuw

Als ik naar Kirill luister, kan ik de opmerking die hij eerder maakte over de rauwe geschiedenis van deze iconische gitaar niet plaatsen. Hoe kan dat nou? Alles klinkt tot nu toe alsof het van een leien dakje gaat. “Ja, maar het grote probleem is dat het instrument in de periode tussen 1958 en 1960 – die we nu de gouden eeuw van de Gibson Les Paul noemen – als een mislukking werd gezien. Het grote publiek vond de gitaren te zwaar, de hals te dik en het instrument in zijn geheel te lomp. Gibson stopte met de productie van de modellen in 1961.”

Dus de gouden eeuw van dit instrument duurde minder dan tien jaar, waarin de fabrikant drie variaties van de Les Paul uitbracht die vandaag de dag onbetaalbaar zijn, maar destijds waren bestempeld als een mislukking. Vat ik dit goed samen? Kirill knikt. “Ja, vooral de ’58, de ’59, en de ’60-modellen zijn tegenwoordig een fortuin waard. Het grote verschil tussen die gitaren is dat de ene grotere frets heeft dan de andere. Gibson experimenteerde ook met de dikte van de hals en de topafwerking. Zo heeft het ’59 model – dat overigens als het beste Les Paul-model ooit wordt beschouwd – een vlammende top, een slankere hals en dikkere frets in vergelijking met de anderen.” 

Wederopstanding

Net nu ik op het punt sta te vragen hoe de Gibson Les Paul in al deze ellende niet alleen overleefde maar ook nog eens de geschiedenis van rock-’n-roll veranderde, is Kirill me voor. “Het tij keerde natuurlijk toen artiesten als de Rolling Stones-gitarist Keith Richards in 1964 op een Les Paul begonnen te spelen. Hij was niet de enige.” Mijn collega lacht. “Het werd een beetje een modedingetje. Eric Clapton nam Blues Breakers with Eric Clapton op in 1966. Een van mijn favoriete gitaristen, Led Zeppelin’s Jimmy Page, begon eind jaren 60 op een Les Paul Sunburst Standard te spelen, net als Jeff Beck.”  

Dus in minder dan tien jaar tijd ging de Gibson Les Paul van zero to hero. Een heerlijk overwinningspad, dat moet ik toegeven. Kirill legt uit dat het iconische instrument floreerde door de roem van rock-’n-roll- en bluesbands als Zeppelin, de Stones en Clapton.” Iedereen die een rockster wilde zijn, keek op naar die jongens. Als je de volgende Jimmy Page wilde worden dan moest je natuurlijk dezelfde gitaar hebben als Jimmy Page. De rest is geschiedenis.”

Is dit het waard?

Ik kan het niet helpen om de vraag te stellen die tijdens dit hele verhaal op mijn lippen brandt: is het hebben van een originele Les Paul echt de moeite waard? Kirill’s gezicht licht op van verbazing en ongeloof. “Ben je serieus?! Natuurlijk … Het hebben van een originele Gibson Les Paul is het bezitten van de sleutel tot Keith Richard’s originele sound. En trouwens, in Moskou heb ik op een origineel Standard-model gespeeld …”

Er is een klein moment van stilte waar het bijna lijkt alsof mijn collega de ervaring herbeleeft. “Het was beter dan geweldig, maar ik moet eraan toevoegen dat het geen model uit de gouden eeuw was. Die instrumenten spelen sowieso als een droom. En nee, ik heb er niet eentje. Niet omdat ik het niet wil, maar omdat het meer waard is dan een huis.” 

De gitarist legt me uit dat een originele Les Paul-gitaar uniek is, puur door het feit dat elk instrument in de jaren 50 met de hand is gemaakt. Daarom produceerde Gibson in zijn gouden eeuw slechts 1700 gitaren. Elke Les Paul uit die tijd is verschillend, alleen omdat de gitaar niet uit een fabriek is gerold. “Tegenwoordig is alles geautomatiseerd, maar toen was het nog puur vakmanschap.” 

Alternatieven voor de Gibson Les Paul

Dit epische geluid kost dus flink wat centen, maar wat zijn goede alternatieven? Onze expert weet een paar. “Je hoeft geen Les Paul uit 1958 te kopen om van de fantastische klank van dat instrument te genieten”, zegt hij. “Er zijn veel nieuwe Les Pauls die goede kopieën zijn van de instrumenten uit de gouden eeuw, maar veel goedkoper. Toch moet je in vier cijfers denken.”

Okidoki, maar zijn er nog goede namaak Les Pauls? Kirill lacht. “Natuurlijk, de beroemdste zijn de Epiphone-gitaren. Ze gebruiken goedkopere materialen, maar volgen het algemene Gibson-recept. Dus als je wilt beginnen met iets betaalbaars dat nog steeds aan de Gibson Les Paul doet denken, kan dit merk een mooi alternatief bieden.” Hij zucht. “Maar toch is het geluid van een Les Paul uit dat gouden tijdperk 1958 tot 1960 zeer uniek.”

Fender vs. Gibson

Voordat we ons gesprek afronden ben ik nieuwsgierig of mijn partner in crime een favoriet merk heeft. Met andere woorden: Fender Stratocaster of Gibson Les Paul? Hij schudt zijn hoofd en zucht hardop. “Man, dat is moeilijk te zeggen. Ze hebben allebei een iconisch geluid. Helemaal anders, maar nog steeds supertof. Met andere woorden, als Les Paul je rechterhand is, dan is de Stratocaster je linker, of andersom.”

Ik probeer een minder diplomatiek antwoord uit hem te persen, maar de Chordify-muziekleraar houdt stand.” Ik kan echt niet kiezen, Teo! Beide instrumenten hebben de manier waarop we naar muziek luisteren veranderd.” Kom op Kirill, wat nou als iemand je onder schot houdt: Gibson of Fender! “Pistool tegen mijn hoofd?” Hij begint te lachen. “Oké, oké, Les Paul it is. Dat is alleen maar omdat mijn favoriete gitarist, Jimmy Page, op een speelt. Ik heb zelf een semi-hollow body Gibson, dus je zou kunnen zeggen dat ik meer een Gibson-boy ben. Maar… dat is alleen als je me onder schot houdt. Anders is het allebei!” Oké, ik ben blij dat we het hierover eens zijn.

Happy jamming!