Wat maakt een plaat tot een historische mijlpaal? Dat vragen wij ons vaak af hier op de redactie. Pieken in de ranglijsten is niet genoeg. Een historisch album moet inspireren en als het even kan aan de wieg staan van een nieuw genre. Neem Pantera’s plaat Far Beyond Driven.
Tweeëntwintig maart 1994, de Billboard-charts worden gedomineerd door Whitney Houston, Mariah Carey en Ace of Base. De gloriedagen van zware gitaren lijken voorbij met de komst van grungebands als Nirvana en Soundgarden. Dan gebeurt het onwaarschijnlijke. Heavy-metal-band Pantera brengt hun zevende plaat uit.
Far Beyond Driven
Laten we eerst even terug in de tijd gaan. Far Beyond Driven is het derde album dat de band uitbrengt bij een grote platenmaatschappij. Het is een geslaagde poging om hun legendarische voorganger Vulgar Display of Power te toppen met nog zwaardere gitaren en slepende logge riffs.
De in Cis gestemde gitaren van Dimebag Darrell en basgitarist Rex Brown zorgen voor een dreigende en onheilspellende sound. De lage grunts van frontman Phil Anselmo en de rauwe grooves Vinnie Paul Abbotts maken het plaatje compleet. Het album staat als een huis en zorgt voor een metal revival die niemand zag aankomen.
Kritieken
Ondanks het harde geluid komt de plaat na de release binnen op nummer één van de Billboard-top-200. Iedereen is verbaasd. Het laat zien dat metal misschien wel naar de periferieën toe beweegt, maar nog lang niet uit de mainstream is verdwenen.
De critici zijn verdeeld over Far Beyond Driven. De ene journalist looft de band voor het produceren van een unieke compromisloze plaat, die toch het grote publiek weet te bereiken. De ander ziet het als een vergeefse poging om Vulgar Display of Power te toppen. Een derde groep noemt Pantera een “overnight success”.
Het begin van het einde
“Overnight success my ass”, zegt basgitarist Rex Brown in een interview met het muziekblad Rolling Stone. De band, opgericht in 1981 door de broers Dimebag Darrell en Vinnie Paul, timmert ten tijde van Far Beyond Driven al jaren aan de weg. Waar de broers eens begonnen als glamrockers, switchten ze zo’n negen jaar na oprichting naar een zwaardere stijl, die uiteindelijk typerend is geworden voor Pantera.
Het jarenlange rock-‘n-roll-bestaan begint in 1994 z’n tol te eisen. Frontman Phil Anselmo heeft door het vele optreden een ruggenwervel versleten. De pijn in zijn rug is onhoudbaar en de zanger grijpt naar verdovende middelen. Eerst in de vorm van sterke drank en pijnstillers. Later mondt deze zelfmedicatie uit in een heroïneverslaving. Dit is het begin van het einde.
I’m Broken
De track I’m Broken is de eerste keer dat Anselmo zich kwetsbaar opstelt. Wie goed naar het nummer luistert hoort een hulpkreet. De man die door de media omgedoopt is tot een stoere superheld kan het niet meer aan. De pijn in zijn rug verteert hem. Hij is het heel duidelijk niet gewend om de controle te verliezen.
Hierop terugkijkend zegt hij in de documentaire Pantera Behind the Music: “Rond deze tijd begon ik de pijn in mijn onderrug te voelen en ik vond het beangstigend. Ik denk dat dit de eerste keer ooit is geweest dat dit gevoel genaamd ‘kwetsbaarheid’ om de hoek kwam kijken en dat was een erg onaangename gewaarwording.”
Planet Caravan
Far Beyond Driven kenmerkt zich door groovy blues-metalnummers als 5 Minutes Alone, I’m Broken en Becoming. Daarnaast is er genoeg materiaal voor de gitaarshredfans. Dimebag Darrell schittert op iedere track door zijn slimme composities, solo’s en virtuositeit. Een onverwachte track is de afsluiter van de plaat: Pantera’s uitvoering van de Black Sabbath-song Planet Caravan.
Het nummer is in eerste instantie bedoeld voor een coveralbum ter ere van de godfathers van de heavy metal. Een plaat waarop verschillende metalbands een ode aan Black Sabbath doen. Door problemen met de platenmaatschappij gaat de samenwerking niet door. Pantera besluit de track uit te brengen op Far Beyond Driven. De song is heel trippy en excentriek zonder af te doen aan het voor Pantera zo kenmerkende geluid.
Pantera
Een jaar nadat het album uitkomt krijgt Phil Anselmo een hartaanval als gevolg van een overdosis heroïne. Hij neemt een time-out van de band. De spanning tussen de bandleden nemen toe. Het album The Great Southern Trendkill hebben zij daarom grotendeels afzonderlijk van elkaar opgenomen. De gebroeders Abbott werken samen met basgitarist Rex Brown in hun thuisstudio in Dallas. Phil Anselmo stuurt zijn zangpartijen op vanuit New Orleans.
Pantera brengt na The Great Southern Trendkill nog één album uit. Reinventing the Steel uit 2000 is een ode aan het genre, de fans en een terugblik op de geschiedenis van de band. De spanningen tussen Anselmo en de rest van Pantera zijn nog steeds groot.
Schietpartij
In 2003 besluiten Dimebag Darrell en Vinnie Paul de band op te heffen en een nieuw project te starten: Damage Plan. Tijdens een van de concerten strompelt een verwarde fan het podium op met een pistool, en schiet Dimebag dood. De rest van de band en roadies weten ternauwernood te ontkomen.
De lokale politie houdt de schutter tegen voordat hij nog meer schade kan aanrichten. De gebeurtenis betekent niet alleen het definitieve einde van Pantera, maar ook de dood een van ‘s werelds grootste gitaarvirtuozen. De metalscene is geschokt door de dood van Dimebag Darrell. Gitaarlegende Eddie van Halen legt als eerbetoon zelfs een van zijn beruchte Frankensteingitaren in de doodskist van de gitarist.
Metal revival
In 2014 viert Pantera het twintigjarig bestaan van hun meest succesvolle albums. De Far Beyond Driven 20th Anniversary Edition Delux is een geremasterde dubbel-cd van de plaat met als extraatje het liveconcert Monsters of Rock 1994. Wat je ook van Far Beyond Driven vindt, metal is na deze plaat nooit meer hetzelfde geweest.
Samen met zijn voorganger Vulgar Display of Power is het album een van de pijlers die het begin markeren van een geestelijke revolutie binnen het metalgenre. Bands als Slipknot, Mudvayne en Korn pakken de draad op waar het geluid van Far Beyond Driven stopt. Een nieuw subgenre is geboren: nu metal.
