Vinyl, tape, cd: relikwieën uit vervlogen tijden waarin alles simpel, overzichtelijk, tastbaar én in handen van de platenmaatschappijen was. We vieren deze oude wereld sinds 2008 met Record Store Day. Dit jaar op zaterdag 13 april.
Ooit, lang lang gleden in een universum ver ver weg volgden mensen een muziekgenre en droegen ze de daarbij horende kleding. De macht was verdeeld over een kleine selecte groep regeerders. Alleen zij hadden toegang tot technologieën die voor normale mensen alleen als magie ervaren konden worden; de kennis en kracht om artiesten te vereeuwigen op een stuk vinyl, magnetische band of plastic schijven.
Balansverstoring
Deze heersers besloten wie wel en wie niet het recht had om deel uit te maken van de wereld van eeuwige roem. Artiesten wisten niet beter, fans beten zich het liefst vast in één of twee acts en steunden deze met volle overtuiging voor het leven. Maar balans is er om verstoord te worden.
De legende gaat dat twee sjamanen genaamd Shawn Fanning en Sean Parker uit een parallel universum de poorten naar hun dimensie openden. Zij gaven de wereld Napster, software waarmee muziek gratis te downloaden was. Daar waar iedereen verwachtte dat de wereld zou instorten tijdens Y2K, was het enige dat ten gronde ging in het nieuwe millennium het model waar de muziekbusiness op gestoeld was.
Post-Napster
De post-Napster-wereld is de nieuwe dimensie. Een universum waar de gebruiker zelf mag kiezen welk deel van een album door de speakers blaast, zonder de volle pond te hoeven neertellen. Sterker nog: de gebruiker telt geen ponden, want in deze wereld is muziek gratis.
Logischerwijs verliezen de platenmaatschappijen – en de artiesten die ze vertegenwoordigen – een deel van hun macht door deze ontwikkelingen. Belangrijker nog: een deel van hun inkomsten. Tijd om de strijd aan te gaan met deze nieuwe vorm van piraterij.
De zaak Betamax
De bekendste artiesten die zaak na zaak aanspannen tegen Napster zijn de leden van Metallica. De trashmetalheads nemen het voortouw in de heksenjacht tegen deze nieuwe schending van copyright. Helaas voor hen bestaat er in de Amerikaanse jurisprudentie de zaak Sony versus Universal, oftewel de “Betamax case”, uit 1984. In deze casus staan dezelfde principes en argumenten centraal als die in de zaken die tegen Napster lopen: technologie voor automatische reproductie en copyrightschending.
Met de komst van de Sony Betamax, in de jaren 80, kan de consument voor het eerst iets opnemen van televisie, waarop Universal City Studios een rechtszaak tegen Sony aanspant. Uiteindelijk besluit de rechter dat Sony slechts verantwoordelijk is voor de technologie en niet voor de manier waarop de consument deze toepast. Daarnaast wordt het opnemen van televisieshows voor eigen gebruik gelabeld als fair use. Hetzelfde geldt voor Napster: de technologie schendt geen wetten, de gebruikers doen dat.
No pain no gain
Bij vooruitgang en ontwikkeling horen worstelingen. De status quo laat zich niet zomaar verstoren. Advocaten spitten jaren door de communicatie van Napster-oprichters Parker en Fanning, totdat ze een smoking gun vinden: een e-mail waarin het tweetal bevestigt op de hoogte te zijn van wat voor regels ze schenden met hun technologie en dat ze dat bewust zo gecreëerd hebben.
De “Betamax case” beschermt de ontwikkelaar tegen het misbruik van diens technologie door anderen. Maar wanneer je toegeeft dat de technologie hiervoor in eerste instantie bedoeld is, dan ben je bewust bezig met het schenden van regels. In 2004 gaat Napster offline om vervolgens de wereld voorgoed te veranderen in een universum van betaalde streamingdiensten.
Record Store Day: een ode aan verandering
Net als met alles zijn er aan beide kanten van dit verhaal voorstanders, zowel voor de oude orde, als voor de nieuwe heerschappij. Goed of slecht? Daar gaat het niet om, de kern ligt volgens ons in verandering en innovatie; en de wijze waarop de gevestigde orde daar mee omgaat.
Het staat vast dat de muziekindustrie is veranderd. Aan de ene kant heeft dat ervoor gezorgd dat artiesten, zoals Luka Bloom of Thomas Azier, in volledige vrijheid hun werk kunnen maken en dit zonder concessies kunnen uitbrengen. Aan de andere kant is de concurrentie groter en het werk van de muzikant daardoor zwaarder.
Hervonden balans
De muziekbusiness vindt langzamerhand een nieuwe balans. Een nieuwe status quo waarin artiesten de vrijheid hebben om te kiezen. Maken ze een aantal tracks die ze een album of EP noemen en publiceren ze deze op een streamingdienst?
Of gaan ze te werk volgens de old ways en brengen ze een plaat uit met prachtige artwork dat een ander soort hardware nodig heeft dan een smartphone of laptop. Welke weg ze ook inslaan, een plaat blijft een plaat heten. Laten we deze dan ook eren aankomende zaterdag. Check hier ons channel en speel mee met liedjes van de 20 beste albums aller tijden volgens Pitchfork. Happy jamming!